کاردرمانی (OT) یکی از رشته های توانبخشی است که در سه زمینه جسمی، ذهنی و روانی به تمام گروه های سنی از نوزاد تا سالمند به ارائه خدمت می پردازد. از متداول ترین خدمات کاردرمانی برای کودکان مبتلا به بیماری ها یا مشکلات مادرزادی که توانایی حرکتی آن ها را مختل کرده است، کاردرمانی جسمی است. اما کاردرمانی جسمی کودکان چیست؟ کاردرمانی جسمی برای چه کودکانی مناسب است؟ کاردرمانی جسمی کودک در منزل چگونه انجام می شود؟ به منظور آشنایی بیشتر با کاردرمانی جسمی کودکان تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
کاردرمانی جسمی کودکان چیست؟
کاردرمانی جسمی کودکان معمولا به تمام تکنیک های توانبخشی مورد استفاده در درمان مشکلات جسمی یا حرکتی که به صورت مادرزادی یا سانحه برای کودکان رخ می دهند، اطلاق می شود. هدف از کاردرمانی جسمی کودکان، افزایش و بهبود مهارت های حرکتی و جسمی است تا بتواند فعالیت های روزمره خود را بدون وابستگی به اطرافیان انجام دهد. کاردرمانی جسمی در هر گروه سنی می تواند به کاهش مشکلات جسمی افراد کمک کرده و مهارت آن ها را در انجام کارهای روزمره به شکل مستقل افزایش دهد
چه کودکانی به کاردرمانی جسمی نیاز دارند؟
کاردرمانی جسمی برای هر نوع عدم توانایی حرکتی و تاخیر در رشد حرکتی کودکان موثر است و می تواند به افزایش و تقویت مهارت های حرکتی کودکان کمک کند. به طور کلی، کاردرمانی جسمی برای کودکان با شرایط زیر مناسب است:
- تاخیر رشد حرکتی
- بیماری های ارتوپدی و شکستگیها
- بیماری های روماتیسمی و عضلانی کودکان
- دیستروفی عضلانی
- سندرم داون
- فلج مغزی
- اسپینا بیفیدا و انحرافات ستون فقرات
- فلج ارب (اختلال اعصاب شبکه بازویی)
- آسیب های دست، بازو و پا
- آسیب های مغز و نخاعی ناشی از حوادث
- مالتیپل اسکلروزیس (ام اس)
- آرتریت روماتوئید نوجوانان
- مشکلات جسمی کودکان اوتیسمی
- قطع عضو
کاردرمانی جسمی کودکان با اهدافی انجام می شود؟
به طور کلی روند و تکنیک های درمان در کاردرمانی جسمی با توجه به نیاز کودک متفاوت است. تکنیک های درمانی مختلفی در توانبخشی کودکان استفاده می شود که پرکاربردترین آنها تمرینات حرکتی است. این تمرینات حرکتی با هدف تقویت قدرت عضلانی و توسعه سیستم اسکلتی و استخوانی انجام می شود. از تکنیک های کاردرمانی جسمی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تقویت مهارت های حرکتی درشت
- تقویت مهارت های حرکتی ظریف
- تمرینات حرکتی و گفتاری دهان
- انواع درمان های مفصلی
- درمان های یکپارچه سازی حسی
- درمان عصبی رشدی
- اصلاح وضعیت بدنی بد کودکان
- آموزش راه رفتن
- آموزش مقدماتی نوشتن
- تمرین جهت افزایش هماهنگی اندام ها
روش های درمان توانبخشی کودکان چیست؟
روش های درمانی مختلفی برای کمک به روند درمان در طول کاردرمانی جسمی کودکان وجود دارد. برخی از این روش ها عبارتند از:
- تمرین‌های تعادل و هماهنگی
- روش‌های درمان رشد عصبی
- بازی درمانی
- برنامه‌های تحریک الکتریکی
- ماساژ درمانی
- آب درمانی
در ارزیابی این تکنیک های عمومی و کاربردی، تصمیمات پزشک و متخصص کاردرمانگر بسیار مهم است. در روند کاردرمانی کودکان، خانواده نیز نقش بسیار مهمی دارند. زیرا در این روند، خانواده و تیم کاردرمانگر جهت اعتماد هرچه بیشتر کودک باید با یکدیگر همکاری کنند. اگر این همکاری در حد لازم باشد، کودکی که این روند را یک بازی می بیند، از درمان نمی ترسد، بلکه به طور کامل مشارکت می کند. والدینی که این مشارکت را فراهم می کنند، نقش مهمی در روند درمان توانبخشی کودکان دارند.
کاردرمانی جسمی کودکان در منزل
در فرایند کاردرمانی جسمی کودکان، به دلیل اقداماتی که باید در خانه انجام شود، آگاهی خانواده ها بسیار مهم است. این اقدامات برای کودکانی که نمی توانند وظایف اصلی خود مانند صحبت کردن، بلعیدن و راه رفتن را انجام دهند اعمال می شود. ناتوانی در انجام وظایف اولیه، زندگی عادی را بسیار دشوار خواهد کرد. به همین دلیل باید محیط خانه را طوری سازماندهی و ارزیابی کرد که کودکان بتوانند به حداکثر توان خود برسند و بدون هیچ مشکلی به زندگی روزمره خود بپردازند.
درمان برخی از کودکان در صورت انجام در یک مرکز توانبخشی می تواند خطرناک باشد، زیرا کودکانی که ایمنی پایینی دارند احتمالاً از سایر بیماران تحت درمان به عفونت مبتلا می شوند. در عین حال، کودکانی که در طول درمان، یکدیگر را می بینند، می توانند از نظر روانی تحت تأثیر قرار بگیرند. در درمان‌هایی که در خانه انجام می‌شود، با ایجاد برنامه‌های کاربردی در محیط بازی که کودک در آن احساس راحتی می‌کند، می‌توان به نتایج موفقیت‌آمیزتری دست یافت.
کاردرمانی جسمی کودکان فلج مغزی
فلج مغزی در نتیجه آسیب به ناحیه عملکرد حرکتی سیستم عصبی مرکزی قبل، بعد یا در حین تولد رخ می دهد. این عارضه همچنین می تواند به شکل اسپاستیک دیده شود که با ناتوانی در شل کردن عضلات قسمت های مختلف بدن، در حدود ۸۰٪ کودکان رخ می دهد. نوع هیپوتونیک نیز با عضلات شل و نوع دیستونیا با حرکات غیرارادی و غیرهدفمند مشخص می شود
برای موفقیت در توانبخشی فلج مغزی کودکان، تعیین مشکل مربوط به سیستم حرکتی و برنامه ریزی و اعمال صحیح روش های توانبخشی مهم است. به طور کلی هدف از کاردرمانی کودکان فلج مغزی عبارتند از:
- کمک به شل شدن عضلات با انقباض بیش از حد
- کمک به عضلات شلی که نمی توانند به اندازه کافی منقبض شوند
- افزایش تعادل و توانایی های هماهنگی
- افزایش حداکثری توان حرکتی کودک
مداخله زودهنگام کاردرمانی در فرآیند توانبخشی بسیار مهم است. هدف از درمان زودهنگام جلوگیری از ایجاد واکنش‌های وضعیتی غیرطبیعی و انقباضات غیرطبیعی، ایجاد انقباض طبیعی، جلوگیری از محدودیت حرکتی مفاصل و ایجاد بدشکلی، دادن حرکت عملکردی به کودک در فعالیت‌های روزمره خود مانند تغذیه و لباس پوشیدن است. همه این فعالیت ها بر کیفیت زندگی تأثیر مثبتی دارد، البته به کندی. هدف اصلی درمان این است که به مغز کمک می کند تا با ارائه یکپارچه سازی تمام اطلاعات، پاسخ حرکتی صحیح را شکل دهد.
چند ساعت در روز باید به کاردرمانی جسمی اختصاص داد؟
گفته می شود که تمرینات مربوطه باید حداقل روزی سه بار انجام شود و هر حرکت حداقل ده بار تکرار شود تا تاثیرگذار باشد. اما مهمترین نکته این است که این تمرینات باید هر زمان که کودک حال خوب و مناسبی برای بازی دارد انجام شود. هر فعالیتی که برای کودک یک بازی سرگرم کننده است باید به یک جلسه کاردرمانی با هدف افزایش توان حرکتی در خانواده تبدیل شود.
چند جلسه کاردرمانی در هفته بیشترین تاثیر را خواهد داشت؟
از آنجایی که لازم است روند درمان در بازی و زندگی روزمره کودک ادغام شود، نکته مهم در اینجا این است که خانواده عنصر اصلی برای اجرای برنامه درمانی تحت هدایت کاردرمانگر است. کاردرمانگر گاها با همکاری گفتاردرمانگر و فیزیوتراپیست جلسات درمانی (هفته ای یک بار یا بیشتر) را با توجه به شرایط کودک ترتیب می دهد و معمولا با خانواده در مورد فعالیت ها و تمریناتی که باید تا جلسه بعدی با کودک کار شود صحبت می کند.
از آنجایی که مشارکت کودک مهم است، روند درمان مطابق با خواسته کودک پیش خواهد رفت. با این حال، برخی از کودکان ممکن است فقط برای جلب توجه خانواده، نه از روی اضطراب، به گریه کردن ادامه دهند. در این مواقع کافی است خانواده بدون وحشت، کودک را به کاردرمانگر خود سپرده و مدتی منتظر بمانند.
توصیه پایانی
همان طور که اشاره شد، کاردرمانی در سه حیطه جسمی، ذهنی و روانی برای تمام افراد انجام می شود. کاردرمانی جسمی کودکان با هدف کاهش مشکلات جسمی و حرکتی کودک به منظور افزایش انجام فعالیت های روزانه صورت می گیرد. اگرچه کاردرمانی جسمی برای کودکان با مشکلات مادرزادی یا آسیب های ارتوپدی به کار می رود، اما این سطح از کاردرمانی برای کودکان بدون بیماری های زمینه ای مانند افزایش مهارت های حرکتی درشت و ظریف موثر است. به همین منظور به والدین عزیز توصیه می شود در صورت کم توانی یا ناتوانی حرکتی در کودکان باتوجه به سن رشد به بهترین مرکز کاردرمانی در افسریه مراجعه کرده و کودک خود را مورد ارزیابی قرار دهید
