درمان مشکلات بلع و جویدن با گفتاردرمانی
گفتاردرمانی اختلال بلع و جویدن در افسریه دل آرام
درمان مشکلات بلع با گفتاردرمانی در مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی افسریه دل آرام با مدیریت حسین سلطانپور ارائه می شود.
دیسفاژی یا همان اختلالات بلع می تواند به دلایل مختلفی از جمله بیماری های عصبی همچون سکته مغزی، سرطان سر و گردن و افزایش سن رخ دهد.
گفتار درمانی یک رویکرد غیر تهاجمی برای درمان دیسفاژی است که بر بهبود عملکرد عضلات درگیر در بلع تمرکز دارد. در این مقاله، توضیح خواهم داد که گفتار درمانی چگونه می تواند به درمان مشکلات بلع کمک کند، از جمله تکنیک ها و تمرین های مختلف مورد استفاده در درمان.
اختلال بلع چیست؟
اختلال بلع (Dysphagia) به وضعیتی اطلاق می شود که فرد در فرآیند بلعیدن غذا و مایعات مشکل دارد. این مشکل می‌تواند در هر یک از مراحل بلعشوندن (بلعشوندن غذا در دهان، حرکت غذا از گلو به معده از طریق بلعیدن، ورود غذا به معده) به وجود آید و می‌تواند ناشی از اختلالات عضلانی، عصبی یا ساختاری در سیستم بلعیدن باشد.
بعضی از علائم و نشانه‌های اختلال بلع عبارتند از:
- مشکل در قرار دادن غذا در دهان و نگه داشتن آن
- ناراحتی، درد یا فشار در طول بلعیدن غذا یا نوشیدن
- احساس گیر کردن غذا در گلو یا حنجره
- احساس خفگی یا خفگی در طول بلعیدن
- دشواری یا تاخیر در بلعشوندن غذا یا نوشیدن
- سر خوردن مکرر یا عطسه هنگام بلعیدن
- افتادن غذا از دهان به دستگاه تنفسی که می‌تواند به عفونت ریه‌ها منجر شود.
اختلال بلع می‌تواند در افرادی با مشکلات مربوط به: سنگینی یا ضعف عضلات دهان و حلق، آسیب به عصب‌های مربوط به بلعشونده، التهابات مری و گلو، تورم‌ها یا سوءتغذیه رخ دهد. برای تشخیص و درمان اختلال بلع، معمولاً به کمک تست‌های تشخیصی مانند: فیبرواسکوپی، رادیولوژی و آزمایش‌های عملکردی مانند: منومتری، ازوفاژوگرافی و الکترومایوگرافی استفاده می‌شود. درمان بلع معمولاً با توجه به علت اصلی اختلال و نوع آن بستگی دارد و ممکن است شامل: درمان دارویی، تغییرات در رژیم غذایی و تمرینات عضلانی-تنفسی باشد.
درمان مشکلات بلع با گفتاردرمانی
گفتار درمانی برای دیسفاژی معمولاً توسط آسیب شناس گفتار و زبان (SLP) ارائه می شود. متخصص گفتاردرمانی ابتدا ارزیابی کاملی از عملکرد بلع بیمار انجام می دهد.
ارزیابی توسط گفتاردرمان ممکن است شامل یک ارزیابی بالینی باشد که در آن درمانگر بیمار را در حال بلعیدن انواع مختلف غذا و مایعات و همچنین ارزیابی رادیوگرافیک مشاهده می‌کند که در آن بیمار مایع خاصی را می‌بلعد که در اشعه ایکس قابل مشاهده است. بر اساس ارزیابی، SLP یک برنامه درمانی متناسب با نیازهای خاص بیمار ایجاد خواهد کرد.
تکنیک های گفتاردرمانی در درمان مشکلات دیسفاژی عبارتند از :
یکی از تکنیک هایی که معمولا در گفتار درمانی برای اختلال استفاده می شود مانور مندلسون نام دارد. این تکنیک شامل نگه داشتن غضروف تیروئید در محل خود هنگام بلع است که می تواند به بهبود باز و بسته شدن اسفنکتر فوقانی مری (UES) کمک کند. UES ماهیچه ای است که جریان غذا و مایعات را از گلو به مری کنترل می کند. با بهبود عملکرد UES، مانور مندلسون می تواند به کاهش خطر ورود غذا و مایعات به راه هوایی کمک کند.
تکنیک دیگری که در درمان مشکلات بلع با گفتاردرمانی استفاده می شود، بلع تلاشی نام دارد. این تکنیک شامل استفاده از تلاش اضافی برای بلع است که می تواند به بهبود قدرت و هماهنگی عضلات درگیر در بلع کمک کند. متخصص گفتاردرمانی همچنین ممکن است از تمریناتی استفاده کند که بر روی گروه های عضلانی خاص درگیر در بلع، مانند زبان، لب ها و فک تمرکز دارند.
علاوه بر این تکنیک ها و تمرینات، متخصص گفتاردرمانی ممکن است تغییراتی را در رژیم غذایی و عادات غذایی بیمار نیز توصیه کند. به عنوان مثال، گفتاردرمان ممکن است به بیمار توصیه کند که از انواع خاصی از غذاها یا مایعاتی که به سختی بلعیده می شوند خودداری کند، یا هنگام خوردن و آشامیدن، لقمه های کوچکتری را بر دهان بگذارد و جرعه جرعه مایعات بنوشد. SLP همچنین ممکن است توصیه کند که بیمار هنگام خوردن و آشامیدن صاف بنشیند، زیرا این می تواند به کاهش خطر ورود غذا و مایعات به راه هوایی کمک کند.
دلایل مشکلات دیسفاژی
- بیماری های عصبی
دیسفاژی می تواند ناشی از شرایط عصبی باشد که بر اعصاب و ماهیچه های درگیر در بلع تأثیر می گذارد. نمونه هایی از بیماری های عصبی که می توانند باعث دیسفاژی شوند عبارتند از سکته مغزی، بیماری پارکینسون، ام اس و ALS (اسکلروز جانبی آمیوتروفیک).
- سرطان سر و گردن
دیسفاژی می تواند از عوارض سرطان سر و گردن و درمان آن باشد. پرتودرمانی و جراحی می توانند به ساختارهای درگیر در بلع آسیب برسانند و خوردن و آشامیدن به طور معمول را دشوار می کنند.
- افزایش سن
با بالا رفتن سن، ماهیچه‌های درگیر در بلع ضعیف می‌شوند و بلع را سخت‌تر می‌کنند.
سایر دلایل مشکلات بلع که با گفتاردرمانی قابل درمان است.
- بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD)
GERD وضعیتی است که در آن اسید معده به مری برگشته و باعث تحریک و التهاب می شود. این می تواند بلعیدن، به ویژه غذاهای جامد را دشوار کند.
- اسپاسم مری
اسپاسم مری وضعیتی است که در آن ماهیچه های مری به طور غیر طبیعی منقبض می شوند و بلع را دشوار می کنند.
- اسکلرودرمی
اسکلرودرمی یک اختلال خودایمنی نادر است که می‌تواند باعث سفت شدن و باریک شدن بافت‌های مری شود و بلع آن را دشوار کند.
- داروها
برخی از داروها می توانند به عنوان یک عارضه جانبی باعث دیسفاژی شوند. به عنوان مثال، داروهایی که می توانند باعث خشکی دهان یا خواب آلودگی شوند، می توانند بلع را دشوارتر کنند.
توجه به این نکته ضروری است که دیسفاژی می تواند ناشی از عوامل دیگری مانند ناهنجاری های آناتومیکی، تنگی مری و عفونت باشد.
درمان مشکلات بلع با گفتاردرمانی
گفتاردرمانی یک روش درمانی است که به کمک تخصص و تجربه گفتاردرمان‌ها، به افراد کمک می‌کند تا مشکلات و موانعی که با بلع گرفتن غذا یا نوشیدن مواجه هستند را برطرف کنند. این مشکلات می‌توانند به علت اختلالات در عضلات یا عملکرد سیستم بلعیدن (سیستم عضلانی و عصبی که برای بلع کردن غذا و نوشیدن ضروری است) به وجود آیند.
هدف اصلی گفتاردرمانی در این موارد، بهبود کیفیت بلع شونده و به حداقل رساندن ناراحتی و مشکلاتی که در این رابطه وجود دارد است. برای این منظور، روش‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد که به شرح زیر است:
تمرینات عضلانی
این تمرینات شامل تقویت عضلات مرتبط با بلع شونده می‌شود. به عنوان مثال، تمریناتی برای تقویت عضلات زبان، لب، گلو و حنجره انجام می‌شود. این تمرینات می‌توانند باعث افزایش قدرت بلع و بهبود کنترل عضلات مربوطه شوند.
تمرینات تنفسی
تمرینات تنفسی و آموزش تنفس صحیح نیز می‌توانند به بهبود بلع شونده کمک کنند. این تمرینات شامل: تنفس عمیق، تنفس کنترل شده و تمرینات تنفسی همراه با حرکات بدنی خاص می‌شوند.
تمرینات شناختی
در برخی موارد، مشکلات بلع ممکن است به علت عوامل روانشناختی مانند اضطراب یا ترس از بلع، ایجاد شده باشد. در این صورت، تمرینات شناختی مانند آموزش راهکارهای مقابله با اضطراب و تغییر افکار منفی ممکن است مفید باشند.
مداخله خوراکی
در برخی موارد، تغییراتی در نوع و میزان غذاها و مایعات مصرفی ممکن است به بهبود مشکل بلع کمک کند. این ممکن است شامل: استفاده از غذاهای نرم و پوره‌ای، قطعه بندی غذاها، مصرف مایعات بین وعده و یا استفاده از مواد مخصوص بلعیدن باشد.
گفتاردرمانی، درمانی ترکیبی است که بر اساس نیازهای ویژه هر فرد، برنامه درمانی اختصاصی تنظیم می‌شود. این برنامه‌ها معمولاً تحت نظر یک گفتاردرمان نیروی درمانی می‌تواند درمان و راهنمایی لازم را برای بهبود مشکلات بلع فراهم کند.
چگونه متوجه اختلال بلع شویم؟
شناختن علائم و نشانه‌های اختلال بلع می‌تواند به شما کمک کند تا متوجه شوید که آیا با این مشکل مواجه هستید یا خیر. در صورتی که شما یا فردی دیگر مشکلی در بلعیدن غذا و مایعات دارید، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
توجه به نشانه‌های مشکل بلع
توجه به علائمی که در هنگام بلع غذا یا نوشیدن تجربه می‌کنید، می‌تواند اولین قدم برای تشخیص احتمالی اختلال بلع باشد. علائمی مانند: سختی و درد در بلعشوندن، احساس گیر کردن غذا در گلو، سر خوردن مکرر، یا خفگی هنگام بلعیدن می‌توانند نشانه‌های احتمالی باشند.
مشاوره با پزشک
در صورت داشتن شک و تردید درباره وجود اختلال بلع، مراجعه به پزشک عمومی یا متخصص گوش، حلق، بینی (ENT) می‌تواند کمک کننده باشد. پزشک با بررسی تاریخچه پزشکی شما، انجام آزمایشات فیزیکی و تشخیصی و احتمالاً ارجاع به تخصصی‌ترین متخصصان (مانند متخصص گوارش یا گفتاردرمان‌ها)، می‌تواند به تشخیص این مشکل کمک نماید.
آزمایش‌های تشخیصی
برای تشخیص دقیق‌تر اختلال بلع، پزشک ممکن است آزمایش‌های تشخیصی مانند فیبرواسکوپی (استفاده از یک لوله نازک با دوربین برای بررسی داخل گلو و مری)، رادیولوژی (مانند آزمایش باریوم بلعیدن)، یا آزمایش‌های عملکردی بلع (مانند منومتری و فیبرواسکوپی سونوگرافی) انجام دهد.
در هر صورت، مهم است که در صورت مواجه با مشکل بلعیدن، به پزشک مراجعه کرده و اطلاعات و نشانه‌های خود را با او به اشتراک بگذارید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب برای شما تعیین شود.
عوارض و خطرات اختلال بلع
اختلال بلع می‌تواند عوارض و خطراتی را به همراه داشته باشد. برخی از این عوارض و خطرات عبارتند از:
- افرادی که با اختلال بلع مواجه هستند، ممکن است دچار کاهش وزن می شوند. این امر می‌تواند به علت مشکل در مصرف غذا و عدم نوشیدن صحیح باشد.
- در برخی موارد، غذا و مایعات ممکن است به صورت نادرست وارد مجرای تنفسی و ریه شوند که می‌تواند منجر به خفگی و عفونت ریه شود. این وضعیت خطرناک است و نیاز به مراقبت و درمان فوری دارد.
- در افراد با اختلال بلع شدید، غذا و مایعات ممکن است به صورت نادرست وارد مجرای تنفسی و حنجره شوند. این موضوع می‌تواند عفونت‌های تنفسی و سایر مشکلات جدی را به همراه داشته باشد.
- اختلال بلع می‌تواند منجر به سوءتغذیه و کمبود مواد مغذی در بدن شود. ضعف و کاهش انرژی، کاهش قدرت عضلات و کاهش عملکرد سیستم ایمنی بدن از جمله عوارض ممکن هستند.
- اختلال بلع ممکن است تأثیرات روانی و اجتماعی ناشی از مشکلات در تغذیه و ارتباطات اجتماعی را به همراه داشته باشد. این ممکن است منجر به افزایش استرس، اضطراب، افسردگی و ایزولاسیون اجتماعی شود.
جمع بندی
درمان مشکلات بلع با گفتاردرمانی می‌تواند به شما کمک کند تا عملکرد سیستم بلعیدن خود را بهبود بخشید. این روش درمانی شامل: تمرینات عضلانی، تمرینات تنفسی، تمرینات حسی، تمرینات تنظیم حرکت و آگاهی بدنی و تکنیک‌های تغذیه می‌شود. با استفاده از گفتاردرمانی، می‌توانید عضلات بلع خود را تقویت کنید، تنظیم حرکت‌های بلعیدن را بهبود بخشید و الگوهای ناصحیح بلعیدن را تغییر دهید. این درمان همچنین می‌تواند به شما کمک کند تا مشکلات روانی و اجتماعی مرتبط با بلع را کاهش دهید. با مشورت با پزشک متخصص خود، می‌توانید برنامه‌ای مناسب برای درمان مشکلات بلع با گفتاردرمانی را طراحی کنید.
سوالات مرتبط در مورد درمان مشکلات دیسفاژی با گفتاردرمانی
۱. گفتاردرمانی چیست؟
گفتاردرمانی یک روش درمانی است که با استفاده از تمرینات و تکنیک‌های مختلف به هدف بهبود مشکلات بلع و ارتقای عملکرد سیستم بلعشونده می‌پردازد. این درمان شامل تمرینات عضلانی، تمرینات تنفسی، تمرینات حسی، تمرینات تنظیم حرکت و آگاهی بدنی و تکنیک‌های تغذیه است.
۲. چه نوع مشکلات بلع می‌تواند با گفتاردرمانی درمان شود؟
گفتاردرمانی می‌تواند در درمان مشکلات بلعی که ناشی از عوامل مختلف مانند: ضعف عضلات دهان و حلق، آسیب به عصب‌های مربوط به بلعیدن، التهابات مری و گلو، تورم‌ها یا سوءتغذیه هستند، مفید باشد.
۳. چگونه گفتاردرمانی می‌تواند بهبود بلع را تسهیل کند؟
گفتاردرمانی با استفاده از تمرینات و تکنیک‌های مختلف، عوامل مربوط به بلعشونده را تقویت می‌کند. این تمرینات شامل: تقویت عضلات بلعشونده، بهبود تنظیم حرکتی و آگاهی بدنی، بهبود کنترل نفس و تقویت تنفس عمیق است. این درمان همچنین می‌تواند به شما کمک کند تا الگوهای ناصحیح بلعیدن را تغییر داده و مشکلات روانی و اجتماعی مرتبط با آن را کاهش دهید.
۴. آیا گفتاردرمانی تنها راه درمان بلع نیست؟
گفتاردرمانی تنها یکی از راه‌های درمانی بلع نیست و بهتر است با توجه به علت و شدت مشکل بلع، پزشک متخصص شما ممکن است سایر روش‌های درمانی را نیز توصیه کند. این ممکن است شامل: تغییرات در رژیم غذایی، مصرف داروها، ترمیم جراحی یا فیزیوتراپی باشد. گفتاردرمانی ممکن است به عنوان بخشی از برنامه کلی درمانی برای بهبود بلع استفاده شود.
توجه داشته باشید که هر درمانی بستگی به مشکل بلع و شرایط شما دارد. بهتر است با پزشک متخصص خود در مورد گزینه‌های درمانی مناسب برای شما مشورت کنید.
متخصصان ما در بهترین مرکز گفتاردرمانی در افسریه خدمات تخصصی گفتاردرمانی برای اختلالات گفتار و زبان و همچنین مشکلات بلع و تغذیه را ارائه می دهند.
